Onur
New member
“Yuh” Argo Bir Kelime mi? Kültürel, Dilbilimsel ve Toplumsal Bir Analiz
Geçenlerde bir arkadaş grubunda “Yuh!” dediğimde biri gülüp geçti, diğeri ise “Sen de amma argo konuşuyorsun!” dedi. O anda düşündüm: Gerçekten “yuh” argo bir kelime mi, yoksa sadece duygusal bir tepki mi? Bu kadar yaygın kullanılan bir sözcük neden hâlâ tartışma konusu? İşte bu yazıda, “yuh” kelimesinin dildeki konumunu farklı açılardan incelemek istiyorum. Çünkü bazen en basit kelimeler, toplumun dil anlayışını en derin şekilde yansıtır.
I. Bölüm: “Yuh”un Kökeni – Bir Ünlemin Yolculuğu
“Yuh” Türk Dil Kurumu’na göre, bir şaşkınlık, hayret, kızgınlık veya beğenmeme ifadesidir.
TDK sözlüğünde “argo” olarak değil, “ünlem” olarak sınıflandırılır:
> Yuh! (ünlem): Birine kızıldığında, bir şey beğenilmediğinde veya şaşkınlık belirtmek için kullanılır.
Dilbilimsel olarak “yuh”, ses taklidiyle (onomatopoeik) ortaya çıkan bir ifadedir. İnsan sesiyle oluşan ilk ünlemlerden biri sayılır. Antropolog R. Jespersen’in (1922) ses kökenli dil teorisine göre, duygusal ünlemler dilin en eski biçimleridir. Yani “yuh”, aslında insanın duygusal tepkisinin doğal bir ifadesidir — argo değil, doğaldır.
Ancak “doğal” olan her kelimenin toplumsal anlamı da değişkendir. “Yuh” bazı kültürlerde masum bir tepkiyken, bazılarında kabalık olarak algılanır. Bu noktada kültürel bağlam devreye girer.
II. Bölüm: Türk Kültüründe “Yuh”un Anlam Katmanları
Anadolu’da “yuh”un kullanımı hem tepkisel hem de eğlencelidir.
- “Yuh be kardeşim!” ifadesi bir dost meclisinde şaka yollu söylenebilir.
- Aynı kelime, ciddi bir ortamda “ayıp ettin!” anlamına da gelebilir.
Dilbilimci Nurettin Demir’in Türk Argosu Üzerine (2008) çalışmasına göre, “yuh” argo kabul edilmez; ancak argo tonunda kullanılabilir. Yani kelimenin argo olup olmaması, niyete ve ortama bağlıdır.
Örneğin:
- Bir öğrenci öğretmenine “Yuh artık!” derse bu saygısızlık sayılır.
- Bir arkadaşına “Yuh, helal olsun!” derse bu övgü niteliğinde olur.
Bu esneklik, Türkçenin en dikkat çekici özelliklerinden biridir. Dil, konuşan topluluğun niyetine göre biçim değiştirir.
III. Bölüm: Batı Dillerinde Benzer Ünlemler – “Yuh”un Evrensel Kardeşleri
Batı dillerinde “yuh” benzeri ünlemler sıkça bulunur:
- İngilizce’de “boo” veya “ugh”,
- Almanca’da “pfui!”,
- Fransızca’da “beurk!” (Türkçeye “ıyy!” gibi çevrilebilir).
Bu kelimeler de tıpkı “yuh” gibi duygusal tepkileri yansıtır. Ancak argo sayılmazlar; genellikle “informal speech” yani gündelik konuşma kategorisine girerler.
Oxford English Dictionary’ye göre “ugh” ifadesi “disgust, surprise or disapproval” anlamında kullanılır, ama argo olarak değil, duygu temelli bir ünlem olarak sınıflandırılır (OED, 2020).
Yani evrensel düzeyde “yuh” türü kelimeler, toplumun duygusal tepkilerini ifade etme biçimidir. Argo değil, insani bir refleksin söze dönüşmüş hâlidir.
IV. Bölüm: Erkeklerin ve Kadınların “Yuh”a Bakışı – Bir Dil Psikolojisi Analizi
Bir dil sosyolojisi araştırmasında (Kaya & Eroğlu, 2019, Dil ve Toplum Dergisi), erkeklerin “yuh” kelimesini daha eleştirel ve objektif, kadınların ise daha ilişkisel ve empatik bağlamlarda kullandığı bulunmuştur.
Erkekler için “yuh” genellikle bir durumun mantıksızlığını ifade eder:
> “Yuh, o kadar para verilir mi?” – Rasyonel bir şaşkınlık, bir eleştiri.
Kadınlar içinse “yuh” daha çok duygusal bir paylaşım aracıdır:
> “Yuh, gerçekten mi?” – Şaşkınlık ama içinde samimi bir empati vardır.
Bu fark, klişe değil; dilin toplumsal yönünü gösteren bir denge noktasıdır. Çünkü kadınlar dilde sosyal bağ kurmaya, erkekler ise veri ve duruma odaklanmaya meyillidir (Tannen, You Just Don’t Understand, 1990).
Sonuç olarak “yuh”, cinsiyet farklarından ziyade, bireyin ifade niyeti ve toplumsal bağlamı tarafından biçimlenir.
V. Bölüm: Argo mu, Tepki mi? – Toplumsal Algı Üzerine Veriler
Bir anket çalışmasında (Ankara Üniversitesi, 2022), katılımcıların %63’ü “yuh” kelimesini argo olarak görmediğini, %24’ü “bazı ortamlarda kaba” bulduğunu, sadece %13’ü “tamamen argo” olduğunu belirtmiştir.
Ayrıca yaş faktörü de belirleyicidir:
- 18–25 yaş arası bireyler “yuh”u mizahi ve normal bir tepki olarak algılarken,
- 50 yaş üstü bireylerin %40’ı kelimeyi “saygısız” bulmuştur.
Bu veriler, dilin kuşaklar arasında da dönüşüm geçirdiğini kanıtlar. Argo veya kibar olma ölçütü, sabit değil; toplumun kültürel evrimiyle birlikte değişir.
VI. Bölüm: “Yuh”un Toplumsal İşlevi – Duygunun Dili
“Yuh” aslında toplumsal bir güvenlik supabı gibidir. İnsanlar öfkesini ya da şaşkınlığını kısa bir kelimeyle dışa vurur, böylece gerginlik büyümeden dağılır.
Psikodilbilim açısından bu tür ünlemler “katarsis kelimeleri” olarak tanımlanır (Vingerhoets, Emotional Expression and Suppression, 2014). Yani duygusal boşalım sağlarlar. “Yuh” demek, aslında “Ben buna şaşırdım ama hâlâ kontrol bende” anlamına gelir.
Bu yönüyle “yuh” argo değil, duygusal bir regülasyon aracıdır.
VII. Bölüm: Kültürler Arası Ahlak ve Dil İlişkisi
Toplumlar, kelimelere ahlaki değer yükler. Batı’da “damn” kelimesi bir dönemde tabu iken, bugün sıradanlaşmıştır. Türkiye’de “yuh” da benzer bir dönüşüm yaşamaktadır: geçmişte kabalık olarak görülürken, günümüzde doğallık sembolü haline gelmiştir.
Bu dönüşüm, toplumsal ifade özgürlüğünün geliştiğini de gösterir. İnsanlar artık duygularını saklamadan dile getiriyor. “Yuh” demek, bir anlamda sessiz kalmamak demektir.
VIII. Bölüm: Tartışma Alanı – “Yuh”u Nasıl Kullanıyoruz?
Şimdi forumun asıl ruhuna gelelim:
Siz “yuh” kelimesini hangi durumlarda kullanıyorsunuz?
Sizce bu kelime hâlâ kaba mı, yoksa doğal bir tepki mi?
Bir kelimenin argo sayılması için ne gerekir — niyet mi, ortam mı, toplumun sınırları mı?
Bu soruların cevabı sadece dilbilimcilerde değil, hepimizde gizli. Çünkü dil, onu kullanan topluluğun aynasıdır.
Sonuç: “Yuh” – Argo Değil, Anlamın Nabzı
“Yuh” kelimesi, Türkçenin yaşayan bir duygusal refleksidir.
Argo değildir; çünkü küfür, hakaret veya dışlayıcı bir içerik taşımaz.
Ama toplumun duygusal sınırlarını test eder: bazen gülümsetir, bazen rahatsız eder.
Belki de “yuh”un güzelliği buradadır — ne tam kibar, ne tam kaba.
İnsan gibidir: bazen ölçülü, bazen tepkisel, ama her zaman canlı.
Kaynaklar:
- Türk Dil Kurumu (2023). Güncel Türkçe Sözlük.
- Jespersen, O. (1922). Language: Its Nature, Development and Origin.
- Demir, N. (2008). Türk Argosu Üzerine. Ankara Üniversitesi Yayınları.
- Tannen, D. (1990). You Just Don’t Understand: Women and Men in Conversation. Ballantine Books.
- Vingerhoets, A. (2014). Emotional Expression and Suppression. Springer.
- Oxford English Dictionary (2020). “Ugh” Entry Analysis.
- Ankara Üniversitesi Dil Sosyolojisi Anketi (2022). Toplumsal Dil Kullanımı Üzerine Bulgular.
---
[Forum tartışması için öneri: Sizce “yuh” kelimesinin gelecekteki algısı daha mı doğal hale gelecek, yoksa toplum yeniden ölçülü dile mi dönecek?]
Geçenlerde bir arkadaş grubunda “Yuh!” dediğimde biri gülüp geçti, diğeri ise “Sen de amma argo konuşuyorsun!” dedi. O anda düşündüm: Gerçekten “yuh” argo bir kelime mi, yoksa sadece duygusal bir tepki mi? Bu kadar yaygın kullanılan bir sözcük neden hâlâ tartışma konusu? İşte bu yazıda, “yuh” kelimesinin dildeki konumunu farklı açılardan incelemek istiyorum. Çünkü bazen en basit kelimeler, toplumun dil anlayışını en derin şekilde yansıtır.
I. Bölüm: “Yuh”un Kökeni – Bir Ünlemin Yolculuğu
“Yuh” Türk Dil Kurumu’na göre, bir şaşkınlık, hayret, kızgınlık veya beğenmeme ifadesidir.
TDK sözlüğünde “argo” olarak değil, “ünlem” olarak sınıflandırılır:
> Yuh! (ünlem): Birine kızıldığında, bir şey beğenilmediğinde veya şaşkınlık belirtmek için kullanılır.
Dilbilimsel olarak “yuh”, ses taklidiyle (onomatopoeik) ortaya çıkan bir ifadedir. İnsan sesiyle oluşan ilk ünlemlerden biri sayılır. Antropolog R. Jespersen’in (1922) ses kökenli dil teorisine göre, duygusal ünlemler dilin en eski biçimleridir. Yani “yuh”, aslında insanın duygusal tepkisinin doğal bir ifadesidir — argo değil, doğaldır.
Ancak “doğal” olan her kelimenin toplumsal anlamı da değişkendir. “Yuh” bazı kültürlerde masum bir tepkiyken, bazılarında kabalık olarak algılanır. Bu noktada kültürel bağlam devreye girer.
II. Bölüm: Türk Kültüründe “Yuh”un Anlam Katmanları
Anadolu’da “yuh”un kullanımı hem tepkisel hem de eğlencelidir.
- “Yuh be kardeşim!” ifadesi bir dost meclisinde şaka yollu söylenebilir.
- Aynı kelime, ciddi bir ortamda “ayıp ettin!” anlamına da gelebilir.
Dilbilimci Nurettin Demir’in Türk Argosu Üzerine (2008) çalışmasına göre, “yuh” argo kabul edilmez; ancak argo tonunda kullanılabilir. Yani kelimenin argo olup olmaması, niyete ve ortama bağlıdır.
Örneğin:
- Bir öğrenci öğretmenine “Yuh artık!” derse bu saygısızlık sayılır.
- Bir arkadaşına “Yuh, helal olsun!” derse bu övgü niteliğinde olur.
Bu esneklik, Türkçenin en dikkat çekici özelliklerinden biridir. Dil, konuşan topluluğun niyetine göre biçim değiştirir.
III. Bölüm: Batı Dillerinde Benzer Ünlemler – “Yuh”un Evrensel Kardeşleri
Batı dillerinde “yuh” benzeri ünlemler sıkça bulunur:
- İngilizce’de “boo” veya “ugh”,
- Almanca’da “pfui!”,
- Fransızca’da “beurk!” (Türkçeye “ıyy!” gibi çevrilebilir).
Bu kelimeler de tıpkı “yuh” gibi duygusal tepkileri yansıtır. Ancak argo sayılmazlar; genellikle “informal speech” yani gündelik konuşma kategorisine girerler.
Oxford English Dictionary’ye göre “ugh” ifadesi “disgust, surprise or disapproval” anlamında kullanılır, ama argo olarak değil, duygu temelli bir ünlem olarak sınıflandırılır (OED, 2020).
Yani evrensel düzeyde “yuh” türü kelimeler, toplumun duygusal tepkilerini ifade etme biçimidir. Argo değil, insani bir refleksin söze dönüşmüş hâlidir.
IV. Bölüm: Erkeklerin ve Kadınların “Yuh”a Bakışı – Bir Dil Psikolojisi Analizi
Bir dil sosyolojisi araştırmasında (Kaya & Eroğlu, 2019, Dil ve Toplum Dergisi), erkeklerin “yuh” kelimesini daha eleştirel ve objektif, kadınların ise daha ilişkisel ve empatik bağlamlarda kullandığı bulunmuştur.
Erkekler için “yuh” genellikle bir durumun mantıksızlığını ifade eder:
> “Yuh, o kadar para verilir mi?” – Rasyonel bir şaşkınlık, bir eleştiri.
Kadınlar içinse “yuh” daha çok duygusal bir paylaşım aracıdır:
> “Yuh, gerçekten mi?” – Şaşkınlık ama içinde samimi bir empati vardır.
Bu fark, klişe değil; dilin toplumsal yönünü gösteren bir denge noktasıdır. Çünkü kadınlar dilde sosyal bağ kurmaya, erkekler ise veri ve duruma odaklanmaya meyillidir (Tannen, You Just Don’t Understand, 1990).
Sonuç olarak “yuh”, cinsiyet farklarından ziyade, bireyin ifade niyeti ve toplumsal bağlamı tarafından biçimlenir.
V. Bölüm: Argo mu, Tepki mi? – Toplumsal Algı Üzerine Veriler
Bir anket çalışmasında (Ankara Üniversitesi, 2022), katılımcıların %63’ü “yuh” kelimesini argo olarak görmediğini, %24’ü “bazı ortamlarda kaba” bulduğunu, sadece %13’ü “tamamen argo” olduğunu belirtmiştir.
Ayrıca yaş faktörü de belirleyicidir:
- 18–25 yaş arası bireyler “yuh”u mizahi ve normal bir tepki olarak algılarken,
- 50 yaş üstü bireylerin %40’ı kelimeyi “saygısız” bulmuştur.
Bu veriler, dilin kuşaklar arasında da dönüşüm geçirdiğini kanıtlar. Argo veya kibar olma ölçütü, sabit değil; toplumun kültürel evrimiyle birlikte değişir.
VI. Bölüm: “Yuh”un Toplumsal İşlevi – Duygunun Dili
“Yuh” aslında toplumsal bir güvenlik supabı gibidir. İnsanlar öfkesini ya da şaşkınlığını kısa bir kelimeyle dışa vurur, böylece gerginlik büyümeden dağılır.
Psikodilbilim açısından bu tür ünlemler “katarsis kelimeleri” olarak tanımlanır (Vingerhoets, Emotional Expression and Suppression, 2014). Yani duygusal boşalım sağlarlar. “Yuh” demek, aslında “Ben buna şaşırdım ama hâlâ kontrol bende” anlamına gelir.
Bu yönüyle “yuh” argo değil, duygusal bir regülasyon aracıdır.
VII. Bölüm: Kültürler Arası Ahlak ve Dil İlişkisi
Toplumlar, kelimelere ahlaki değer yükler. Batı’da “damn” kelimesi bir dönemde tabu iken, bugün sıradanlaşmıştır. Türkiye’de “yuh” da benzer bir dönüşüm yaşamaktadır: geçmişte kabalık olarak görülürken, günümüzde doğallık sembolü haline gelmiştir.
Bu dönüşüm, toplumsal ifade özgürlüğünün geliştiğini de gösterir. İnsanlar artık duygularını saklamadan dile getiriyor. “Yuh” demek, bir anlamda sessiz kalmamak demektir.
VIII. Bölüm: Tartışma Alanı – “Yuh”u Nasıl Kullanıyoruz?
Şimdi forumun asıl ruhuna gelelim:
Siz “yuh” kelimesini hangi durumlarda kullanıyorsunuz?
Sizce bu kelime hâlâ kaba mı, yoksa doğal bir tepki mi?
Bir kelimenin argo sayılması için ne gerekir — niyet mi, ortam mı, toplumun sınırları mı?
Bu soruların cevabı sadece dilbilimcilerde değil, hepimizde gizli. Çünkü dil, onu kullanan topluluğun aynasıdır.
Sonuç: “Yuh” – Argo Değil, Anlamın Nabzı
“Yuh” kelimesi, Türkçenin yaşayan bir duygusal refleksidir.
Argo değildir; çünkü küfür, hakaret veya dışlayıcı bir içerik taşımaz.
Ama toplumun duygusal sınırlarını test eder: bazen gülümsetir, bazen rahatsız eder.
Belki de “yuh”un güzelliği buradadır — ne tam kibar, ne tam kaba.
İnsan gibidir: bazen ölçülü, bazen tepkisel, ama her zaman canlı.
Kaynaklar:
- Türk Dil Kurumu (2023). Güncel Türkçe Sözlük.
- Jespersen, O. (1922). Language: Its Nature, Development and Origin.
- Demir, N. (2008). Türk Argosu Üzerine. Ankara Üniversitesi Yayınları.
- Tannen, D. (1990). You Just Don’t Understand: Women and Men in Conversation. Ballantine Books.
- Vingerhoets, A. (2014). Emotional Expression and Suppression. Springer.
- Oxford English Dictionary (2020). “Ugh” Entry Analysis.
- Ankara Üniversitesi Dil Sosyolojisi Anketi (2022). Toplumsal Dil Kullanımı Üzerine Bulgular.
---
[Forum tartışması için öneri: Sizce “yuh” kelimesinin gelecekteki algısı daha mı doğal hale gelecek, yoksa toplum yeniden ölçülü dile mi dönecek?]