Selen
New member
Tezde Kısaltma Nasıl Yapılır?
Tez yazarken, özellikle akademik bir çalışmanın uzunluğu arttıkça, tekrar eden terimler ve ifadeler yazım sürecini zorlaştırabilir. Bu gibi durumlarda, kısaltmalar hem yazıyı kısaltmaya yardımcı olur hem de metnin daha okunabilir ve anlaşılır olmasını sağlar. Ancak, tezde kısaltmaların doğru bir şekilde kullanılması oldukça önemlidir. Yanlış veya aşırı kısaltma kullanımı, metnin anlamını bozabilir veya karışıklığa yol açabilir. Bu makalede, tezde kısaltma yaparken dikkat edilmesi gereken kurallar, en sık karşılaşılan kısaltma türleri ve genel kullanım rehberine dair bilgiler sunulacaktır.
Tezde Kısaltmaların Genel Kuralları
Tez yazımında kısaltmaların doğru şekilde kullanılması akademik yazının kalitesini doğrudan etkiler. Kısaltmaların metinde ne zaman kullanılacağı, nasıl yazılacağı ve hangi kısaltmaların kullanılabileceği konusunda belirli kurallar bulunmaktadır. Bu kurallar, genellikle akademik yazım kılavuzları ve üniversitelerin tez yazım yönergelerinde belirtilmiştir. Her üniversitenin kısaltmalarla ilgili kendi politikaları olabilir, ancak genel olarak kabul edilen bazı standartlar şunlardır:
1. **İlk Kullanımda Açıklama Yapılmalıdır**
Kısaltmaların ilk kullanımı sırasında, o terimin tam hali yazılmalı ve parantez içinde kısaltması belirtilmelidir. Örneğin, "Amerikan Psikoloji Derneği (APA)". Bu, okuyucunun terimi hemen anlamasını sağlar ve kısaltmanın ne anlama geldiği konusunda bir belirsizlik yaratmaz.
2. **Yalnızca Yaygın Kısaltmalar Kullanılabilir**
Her terimin kısaltması yaygın olarak kullanılmaz. Tezde, yalnızca genel olarak kabul görmüş kısaltmalar tercih edilmelidir. Kendi türettiğiniz kısaltmalar, metnin anlamını zorlaştırabilir ve akademik yazımın kalitesini düşürebilir.
3. **Kısaltmaların Tutarlı Kullanımı**
Bir terim kısaltıldıktan sonra, metnin geri kalanında aynı kısaltma kullanılmalıdır. Aynı terim hem uzun haliyle hem de kısaltmasıyla karışık bir şekilde kullanılmamalıdır.
4. **Kısaltmaların Akrabalarıyla İlişkisi**
Kısaltmalar sadece baş harflerden oluşmaz. Zaman zaman, terimlerin bir kısmı kısaltılır. Örneğin, "Bölgesel Coğrafya Enstitüsü"nun "BCE" olarak kısaltılması gibi.
Tezde Kullanılan Yaygın Kısaltmalar
Tezlerde en sık karşılaşılan kısaltmalar genellikle birkaç ana kategoride toplanabilir. Bu kısaltmaların doğru kullanımı, akademik yazının profesyonel ve anlaşılır olmasını sağlar.
1. **Kuruluş ve Dernek İsimleri**
Akademik tezlerde sıkça karşılaşılan kısaltmalardan biri, kurum ve dernek isimleridir. Bu kısaltmaların ilk kez geçtiği cümlede tam ismi ve ardından kısaltması verilmelidir. Örneğin:
- Türk Dil Kurumu (TDK)
- Dünya Sağlık Örgütü (WHO)
2. **Zaman ve Tarih Kısaltmaları**
Zaman ve tarihlerle ilgili kısaltmalar tezde yaygın olarak kullanılır. Bunlar genellikle daha kısa ifade edilen terimlerdir:
- M.Ö. (Milattan Önce)
- A.D. (Anno Domini – Milattan Sonra)
3. **Bilimsel Terimler ve Ölçü Birimleri**
Bilimsel alanda yapılan tezlerde, çeşitli ölçü birimleri ve bilimsel terimler sıklıkla kısaltılır:
- m (metre)
- kg (kilogram)
- DNA (Deoksiribonükleik Asit)
4. **Dil ve Yabancı Kelimeler**
Dilbilimsel yazılarda, yabancı kelimeler veya kısaltmalar da sıklıkla kullanılır. Bu kısaltmalar da metinde doğru şekilde açıklanmalıdır. Örneğin:
- et al. (ve diğerleri)
- i.e. (yani, diğer bir deyişle)
Tezde Kısaltmaların Başka Bir Yerde Kullanılabilmesi İçin İzin Almak Gerekir mi?
Bazı tez yazarları, kendi yazdıkları metinlerde yer alan terimlerin kısaltılmasını istemektedirler. Ancak, kısaltmaların yaygın olup olmadığına dikkat edilmelidir. Kendi kısaltmalarınızı yaratmak genellikle önerilmez. Bu, okuyucu için kafa karıştırıcı olabilir ve tezinizin kalitesini düşürebilir. Kendi oluşturduğunuz kısaltmaların kullanımı, yalnızca özgün bir terminoloji oluşturduğunuz durumlarda ve bu durumun tezinizin bütünlüğüyle uyumlu olduğu sürece kabul edilebilir. Kısaltma kullanımıyla ilgili kurallar, tezinizin yazıldığı üniversitenin akademik kılavuzunda belirlenmiş olmalıdır.
Tezde Kısaltma Yaparken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Tez yazarken kısaltma kullanımı oldukça yaygın olsa da, bu süreçte dikkat edilmesi gereken bazı noktalar bulunmaktadır. Bu unsurlara özen göstermek, tezinizin daha profesyonel bir hale gelmesini sağlar.
1. **Kısaltmaların Sayısına Dikkat Edin**
Kısaltmaların aşırı kullanımı, metnin akışını bozabilir. Her terimin kısaltılması gereksiz olabilir. Kısaltmalar, yalnızca metnin anlamını kolaylaştırıyorsa ve sıklıkla kullanılan terimlerse tercih edilmelidir.
2. **Kısaltmaların Anlamını Açıklayın**
Her kısaltmanın ilk kez kullanıldığı cümlede, kısaltmanın anlamı parantez içinde açıklanmalıdır. Bu, metnin anlaşılmasını kolaylaştırır ve okurun terimi doğru anlamasını sağlar.
3. **Kısaltmaların Kullanıldığı Alanın Bağlamına Uygun Olmasına Dikkat Edin**
Kısaltmaların kullanımı, yazım stiline, alana ve hedef kitlenize göre değişiklik gösterebilir. Özellikle akademik tezlerde kullanılan kısaltmaların belirli bir bilimsel alanda yaygın olması önemlidir.
4. **Kısaltmaları Sonraki Kullanımlarda Doğru Uygulayın**
Kısaltma yapıldıktan sonra, aynı terim için kısaltmanın tekrar kullanılması gerekmektedir. Her bir kısaltma, anlamın kaybolmaması için tutarlı bir biçimde devam ettirilmelidir.
Sonuç
Tez yazımında kısaltmalar, yazının hem daha okunabilir hem de daha kısa hale gelmesini sağlar. Ancak kısaltmaların doğru ve tutarlı bir biçimde kullanılması, yazının profesyonelliğini artırır. Tez yazarlarının, kısaltmaları kullanırken akademik yazım kurallarına uygun hareket etmeleri gereklidir. Kısaltmalar yalnızca yaygın terimler için kullanılmalı ve her kısaltma ilk kez kullanıldığında tam haliyle açıklanmalıdır. Ayrıca, kısaltmaların aşırı kullanılmasından kaçınılmalı, yalnızca gerekli ve anlamı netleştiren kısaltmalar tercih edilmelidir. Tezde yapılan kısaltmalar, bilimsel alanda iletişimi kolaylaştıran önemli bir araçtır, ancak bu araçları doğru şekilde kullanmak, yazım sürecinin başarısını doğrudan etkiler.
Tez yazarken, özellikle akademik bir çalışmanın uzunluğu arttıkça, tekrar eden terimler ve ifadeler yazım sürecini zorlaştırabilir. Bu gibi durumlarda, kısaltmalar hem yazıyı kısaltmaya yardımcı olur hem de metnin daha okunabilir ve anlaşılır olmasını sağlar. Ancak, tezde kısaltmaların doğru bir şekilde kullanılması oldukça önemlidir. Yanlış veya aşırı kısaltma kullanımı, metnin anlamını bozabilir veya karışıklığa yol açabilir. Bu makalede, tezde kısaltma yaparken dikkat edilmesi gereken kurallar, en sık karşılaşılan kısaltma türleri ve genel kullanım rehberine dair bilgiler sunulacaktır.
Tezde Kısaltmaların Genel Kuralları
Tez yazımında kısaltmaların doğru şekilde kullanılması akademik yazının kalitesini doğrudan etkiler. Kısaltmaların metinde ne zaman kullanılacağı, nasıl yazılacağı ve hangi kısaltmaların kullanılabileceği konusunda belirli kurallar bulunmaktadır. Bu kurallar, genellikle akademik yazım kılavuzları ve üniversitelerin tez yazım yönergelerinde belirtilmiştir. Her üniversitenin kısaltmalarla ilgili kendi politikaları olabilir, ancak genel olarak kabul edilen bazı standartlar şunlardır:
1. **İlk Kullanımda Açıklama Yapılmalıdır**
Kısaltmaların ilk kullanımı sırasında, o terimin tam hali yazılmalı ve parantez içinde kısaltması belirtilmelidir. Örneğin, "Amerikan Psikoloji Derneği (APA)". Bu, okuyucunun terimi hemen anlamasını sağlar ve kısaltmanın ne anlama geldiği konusunda bir belirsizlik yaratmaz.
2. **Yalnızca Yaygın Kısaltmalar Kullanılabilir**
Her terimin kısaltması yaygın olarak kullanılmaz. Tezde, yalnızca genel olarak kabul görmüş kısaltmalar tercih edilmelidir. Kendi türettiğiniz kısaltmalar, metnin anlamını zorlaştırabilir ve akademik yazımın kalitesini düşürebilir.
3. **Kısaltmaların Tutarlı Kullanımı**
Bir terim kısaltıldıktan sonra, metnin geri kalanında aynı kısaltma kullanılmalıdır. Aynı terim hem uzun haliyle hem de kısaltmasıyla karışık bir şekilde kullanılmamalıdır.
4. **Kısaltmaların Akrabalarıyla İlişkisi**
Kısaltmalar sadece baş harflerden oluşmaz. Zaman zaman, terimlerin bir kısmı kısaltılır. Örneğin, "Bölgesel Coğrafya Enstitüsü"nun "BCE" olarak kısaltılması gibi.
Tezde Kullanılan Yaygın Kısaltmalar
Tezlerde en sık karşılaşılan kısaltmalar genellikle birkaç ana kategoride toplanabilir. Bu kısaltmaların doğru kullanımı, akademik yazının profesyonel ve anlaşılır olmasını sağlar.
1. **Kuruluş ve Dernek İsimleri**
Akademik tezlerde sıkça karşılaşılan kısaltmalardan biri, kurum ve dernek isimleridir. Bu kısaltmaların ilk kez geçtiği cümlede tam ismi ve ardından kısaltması verilmelidir. Örneğin:
- Türk Dil Kurumu (TDK)
- Dünya Sağlık Örgütü (WHO)
2. **Zaman ve Tarih Kısaltmaları**
Zaman ve tarihlerle ilgili kısaltmalar tezde yaygın olarak kullanılır. Bunlar genellikle daha kısa ifade edilen terimlerdir:
- M.Ö. (Milattan Önce)
- A.D. (Anno Domini – Milattan Sonra)
3. **Bilimsel Terimler ve Ölçü Birimleri**
Bilimsel alanda yapılan tezlerde, çeşitli ölçü birimleri ve bilimsel terimler sıklıkla kısaltılır:
- m (metre)
- kg (kilogram)
- DNA (Deoksiribonükleik Asit)
4. **Dil ve Yabancı Kelimeler**
Dilbilimsel yazılarda, yabancı kelimeler veya kısaltmalar da sıklıkla kullanılır. Bu kısaltmalar da metinde doğru şekilde açıklanmalıdır. Örneğin:
- et al. (ve diğerleri)
- i.e. (yani, diğer bir deyişle)
Tezde Kısaltmaların Başka Bir Yerde Kullanılabilmesi İçin İzin Almak Gerekir mi?
Bazı tez yazarları, kendi yazdıkları metinlerde yer alan terimlerin kısaltılmasını istemektedirler. Ancak, kısaltmaların yaygın olup olmadığına dikkat edilmelidir. Kendi kısaltmalarınızı yaratmak genellikle önerilmez. Bu, okuyucu için kafa karıştırıcı olabilir ve tezinizin kalitesini düşürebilir. Kendi oluşturduğunuz kısaltmaların kullanımı, yalnızca özgün bir terminoloji oluşturduğunuz durumlarda ve bu durumun tezinizin bütünlüğüyle uyumlu olduğu sürece kabul edilebilir. Kısaltma kullanımıyla ilgili kurallar, tezinizin yazıldığı üniversitenin akademik kılavuzunda belirlenmiş olmalıdır.
Tezde Kısaltma Yaparken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Tez yazarken kısaltma kullanımı oldukça yaygın olsa da, bu süreçte dikkat edilmesi gereken bazı noktalar bulunmaktadır. Bu unsurlara özen göstermek, tezinizin daha profesyonel bir hale gelmesini sağlar.
1. **Kısaltmaların Sayısına Dikkat Edin**
Kısaltmaların aşırı kullanımı, metnin akışını bozabilir. Her terimin kısaltılması gereksiz olabilir. Kısaltmalar, yalnızca metnin anlamını kolaylaştırıyorsa ve sıklıkla kullanılan terimlerse tercih edilmelidir.
2. **Kısaltmaların Anlamını Açıklayın**
Her kısaltmanın ilk kez kullanıldığı cümlede, kısaltmanın anlamı parantez içinde açıklanmalıdır. Bu, metnin anlaşılmasını kolaylaştırır ve okurun terimi doğru anlamasını sağlar.
3. **Kısaltmaların Kullanıldığı Alanın Bağlamına Uygun Olmasına Dikkat Edin**
Kısaltmaların kullanımı, yazım stiline, alana ve hedef kitlenize göre değişiklik gösterebilir. Özellikle akademik tezlerde kullanılan kısaltmaların belirli bir bilimsel alanda yaygın olması önemlidir.
4. **Kısaltmaları Sonraki Kullanımlarda Doğru Uygulayın**
Kısaltma yapıldıktan sonra, aynı terim için kısaltmanın tekrar kullanılması gerekmektedir. Her bir kısaltma, anlamın kaybolmaması için tutarlı bir biçimde devam ettirilmelidir.
Sonuç
Tez yazımında kısaltmalar, yazının hem daha okunabilir hem de daha kısa hale gelmesini sağlar. Ancak kısaltmaların doğru ve tutarlı bir biçimde kullanılması, yazının profesyonelliğini artırır. Tez yazarlarının, kısaltmaları kullanırken akademik yazım kurallarına uygun hareket etmeleri gereklidir. Kısaltmalar yalnızca yaygın terimler için kullanılmalı ve her kısaltma ilk kez kullanıldığında tam haliyle açıklanmalıdır. Ayrıca, kısaltmaların aşırı kullanılmasından kaçınılmalı, yalnızca gerekli ve anlamı netleştiren kısaltmalar tercih edilmelidir. Tezde yapılan kısaltmalar, bilimsel alanda iletişimi kolaylaştıran önemli bir araçtır, ancak bu araçları doğru şekilde kullanmak, yazım sürecinin başarısını doğrudan etkiler.